Aproxímase a Semana Santa dos cristiáns e quixera dicir algo sobre o protagonista, o noso principal referente en vivencia humanizante e centro da nosa fe cristiá. Pero fareino ó meu xeito e sen pedir o “nihil obstat” do censor competente, porque non me dá tempo; botando por diante, iso sí esta introdución que non considero fóra de lugar.
En certa ocasión agasalloume o gran amigo e admirado por moitas razóns, Andrés Torres Queiruga, dicíndome que lle gustaría ter a miña capacidade de divulgar, ou dito doutro xeito, de poñer á altura do pobo en xeral, do vulgo, conceptos requintados máis propios de mentes eruditas. Esta terminoloxía, como podes supoñer, non a utilizou Andrés que non ten nadiña de nada de fachendoso. Con toda sinceridade respondinlle:
– Non. Ti non podes facer iso como podo facelo eu, Andrés. E non podes precisamente por saber moito máis ca min. Ti, como bo intelectual e home de moito estudo e prestixio ben merecido, tes que utilizar a palabra precisa, a exacta, a ακριβής λÎξη (Isto copieino de internet pra fardar, pero xa non me acordó de cómo se lee). En cambio eu, por saber menos, podo utilizar sinónimos sen tan sequera ser consciente de se desvirtúo ou non o concepto. Ti, segue inventando pólvora que xa nos encargamos outros de mollala ou de facer con ela foguetes que non levanten máis de dez metros do chan.
Síntome como ante Andrés diante de moitas outras persoas cando toco as súas especialidades; pero xa sabe que a ignorancia é moi atrevida e hoxe atrévome con Xesús parándome especialmente na súa infancia, botándolle imaxinación pra suplir o que non nos din os evanxelistas. Non vou dicir que facía ombiñas de papel, sopráballes e voaban, porque iso fágoo eu contruco, pero el non usaba trucos. Axúdame moito un contemporáneo seu do que casualmente me fixen amigo non hai moito. E, a partir de aquí é el mesmo quen che conta, en primeira persoa, sufrido lector ou lectora, o que me contou a min. O que vai entre comiñas é del. Eu só transcribo.Vai, pois:
“Chámome Xonatán e teño o orgullo de poder presumir de que aprendín a carpinteiro con Xosé no mesmo pequeno taller en que aprendeu tamén Xesús. Pero non aprendemos só a carpinteiros, senón a ser un pouco chapuzas, como dicides agora, xa que non había daquela tanta espcialización.
Xosé, que home aquel! O seu era pasar inadvetido e, non obstante, tíñaas todas: competente, calado, traballador, servizal, cariñoso, crente… Alguén dixo del tan só que era xusto e bo e con iso está dito todo; pero había que tratalo, pra darse conta do que esas dúas palabras significaban nel, porque xusto pra nós non significaba só o que actúa con xustiza conforme a leis cambiantes, senón o que é íntegro, perfecto, e polo tanto bo en todo momento, parecéndose así a Deus que é a suma bondade e a xustiza envolta en misericordia.
Pra que dicir unha cousa por outra? Tanto comigo coma con Xesús, que tamén empezou moi novo a aprender o oficio de carpinteiro, Xosé era esixente. Non tardamos en darnos conta de que, se nos esixía, era polo noso ben e polo ben dos que o día de mañá puidesen facernos algún encargo. Era honrado a máis non poder. Nin facía nin deixaba facer cousa ningunha pola que non se puidese responder. De tan honrado que era, nunca deixou de ser pobre. E non quero con iso dicir que non haxa ricos honrados; pero moitos son ricos á costa dos pobres.
Falador non era moito. Falaba o necesario; pero daba a impresión de que sempre gardaba alá no máis fondo de si mesmo un gran segredo, coma se fose depositario dun gran misterio.
E a súa muller, María? Uf! Mesmamente parecín feitos un pró outro. Eu cheguei a quererlle tanto como a miña propia nai. Tamén lle debo case tanto como a ela. Moitos e moi bos consellos me ten dado e, aínda que non mos dese, só con fixarse nela sentíase un chamado a facer o ben e a facelo ben feito, coma se fose o máis normal do mundo. Deume consellos e xantares, que case nunca me deixaba ir xantar á miña casa, e iso que non estaba lonxe; pero eramos aínda máis pobres ca eles e máis bocas que manter.
María era tenra, traballadora, sempre disposta a axudar e, por riba de todo, era moi piadosa. No sentido de fervorosa ou devota con Deus e apiadada ou compasiva cos demais. Pero non vaiades pensar que era unha mixaroqueira na súa piedade, ou o que se adoita entender como unha beata ¡Diso nada!
Un día que a observei mentres rezaba dicía máis ou menos isto: "Magnifica a miña alma ó Señor que desmonta do poder ós que o usan pra oprimir, e leva consigo acabalo ós oprimidos; porque sempre se fixa nos humildes”. ¡Case nada! Desde entón tamén eu deixei de pensar en Deus como algo moi distante e empecei a sentilo como alguén moi próximo, porque eu tamén era dos humildes, algúns chaman “resto de Israel”.
Non me estraña que Xesús saíse como saíu, criándose no fogar en que se criou, e, con todo, alí todo parecía normal en grao sumo e sinxelo, -sen xeo-, polo clima agarimoso e cálido que reinaba.
Xesús era intelixente. ¡Moi intelixente! Pero había cousas que tamén lle custaba traballo dar aprendido. O mesmo ca min e ca todos ía aprendendo ó paso que ía medrando. Podo estar equivocado, pero a min paréceme que durmía pouco. Eu creo que pasaba horas repetindo de memoria salmos e rezando oracións que el mesmo compoñía; porque cando se falaba de Deus era coma se de lle iluminásese o rostro. Claro, ó durmir pouco, non se centraba como cómpre no traballo e máis dunha vez pegouse algunha martelada nos dedos; pero tiña unha de bo, que, aínda que se mancase ou non lle saísen as cousas -o dereito, nunca reaccionaba violentamente nin con malas palabras nin con malos modos.
Recordo que una ou dúas veces quedouse quedo como trasposto, ou ensimesmado, como prendido doutros pensamentos. Eu, pensado que lle pasaba algo, chameino; pero Xosé díxome:
“Chiiis. Déixao, déixao. Non te preocupes. A veces fai cousas algo raras. Xa unha vez cando tiña por uns doce anos sorprendeunos moito alá en Xerusalén á súa nai, a min e ós sacerdotes do gran Templo, todos eles moi doctos”.
E seguiu dicindo algo que entón non lle entendín ben. A adolescencia é unha bonita etapa da vida, pero é difícil; porque nela póñense as bases do que será cada un máis adiante. Vaise afianzando a personalidade e a vocación e os fillos facedes cousas que non sempre entendemos ben os pais. É lei de vida. Ó mellor por iso se foi meter ó Templo”.
Tiña moita curiosidade por saber de todo. Fixábase en canto o rodeaba e sabía os nomes de todos os paxariños e de todas as flores. Pero, por nada do mundo desfaría un niño. E as flores que máis lle gustaban eran os lirios. Destas si que cortaba algunhas pra levarlle de cando en vez á súa nai pra un ramiño que ela poñía en lugar ben visible coma un agasallo pra todas as miradas.
Naquela época eramos todos bastante relixiosos. Ó principio obrigábannos, pero acababamos aceptándoo por convicción. El superábanos con moita diferenza; pero iso si, sen fanatismos nin intransixencias. E outra cousa que tiña é que era moi crítico especialmente cos intolerantes e cos que, como lle oín dicir unha vez, atan cargas demasiado pesadas pra os outros en nome de Deus; pero moi lixeiras pra si mesmos, tamén en nome do mesmo Deus. Chegaba a enfadarse falando de formas de relixiosidade deshumanizadas e excesivamente centradas no culto en detrimento da verdadeira xustiza. Iso levou a facer algo que me contaron que fixo e cústame moito crelo, pero puido ser: Dixéronme que uns días antes de prendelo fixera un vergallo con cordas e expulsara da explanada do Templo, onde se celebraba o mercado, a traficantes de animais pra sacrificios que tiñan que pagar comisión ós sacerdotes, que eran os que facían o negocio meirande. Se foi así asinou nese momento a súa sentenza de morte, porque o Templo de Xerusalén era intocable por ser a casa de Deus e a bandeira e o escudo do pobo desde que Israel deixou de ser un reino e unha nación libres.
Xosé tampouco pasaba por alto esas formas de entender a relixión como algo de quita e pon, ou algo externo facilmente substituíble segundo as comenencias.
Xesús por nada deixaba as súas prácticas piadosas cotiás, nin de ir os sábados á sinagoga, nin de acudir cos seus pais a Xerusalén nalgunha das festas principais, como eran as de Pascua, de Pentecoste ou dos Tabernáculos. Nunha desas foi cando lles deu o desgusto.
Unha vez na sinagoga do pobo, cando andaba polos trinta anos deu a entender que se refería a el Isaías cando dixo que o Espírito do Señor Deus estaba sobor del, porque o unxiu pra traer a boas novas ós afrixios e vendar os corazóns quebrados e proclamar liberación prós cautivos e presos. Aquilo sentoulles moi mal a algúns veciños que o increparon dicindo: Quen te cres que es ti? Seica non son os teus pais Xosé e María?
Foi entón cando se botou a predicador ambulante. Menos mal que Xosé xa morrera coma un santo, que se non ía sentir ben que quedase soa María; aínda que soa, soa de todo non quedou, porque ela era algo así como un pouco familiar de todos, xa que todos a queríamos, pra todos tiña un sorriso, por todos se preocupaba e a todos axudaba.
Antes de irse Xesús díxome en confianza que sentía deixar o oficio, porque o traballo, tantas veces escuro, calado e anónimo é o verdadeiro sostén do mundo, e ó mesmo tempo a mellor forma de realizarse e omellor xeito de colaborar co Creador. E tamén me advertiu do que, lamentablemente resultou certo, como non podía ser doutro xeito, como lles ocorreu a outros profetas, homes de Deus comprometidos con facer o ben e denunciar o mal. Si, advertiume de que probablemente tivese que chegar ó extremo de dar a súa vida en sacrificio; pero pediume que non o dixese. Agora xa podo dicilo.
Encargoume que non deixase de estar pendente de María e despediuse con algo de tristura, porque presentía que ía ter máis complicacións na nova misión que tiña que cumprir, das que tería se seguira de carpinteiro e medio albanel coma min; pero que debía cumprir a vontade de Deus pra que reinase no mundo a verdade, a xustiza, o amor e a paz, porque esa era a misión que o Pai lle encomendou.
A verdade é que non houbo ocasión pra que mo explicase amodo e entendín moi pouco do que me quixo dicir; porque nunca andei sobrado de luces nin de medios pra acendelas; xa que, sendo peqeno levábanme á sinagoga rezar, pero, aínda que estaba mandado, leváronme pouco a estudar na mesma sinagoga que era a escola que tiñamos. Sei cousas da Biblia de memoria, pero leo pouco e case non escribo, porque, ó ser pobres, había que empezar axiña a traballar e con ninguén podería ter ido mellor que con Xosé, María e Xesús. Pero con máis estudos ou menos, creo que fun un privilexiado por coñecelos e sentirme aprezado e querido polos tres”-
Ata aquí o que me contou o amigo. Cando dixo que era un privilexiado por coñecelos. Escapóuseme: “E eu tamén!".
Non sei por que, pero por veces paréceme coma se este Xonatán fose algo parente meu, e se cadra, ata resultamos da familia; porque alguén que entende moito diso, José Ramón Ónega, entre moitas outras cousas, investigador e autor de “Los judíos en el Reino de Galicia”, sempre me di que teño moito de xudeu polo físico, nariz delgada e algo ganchuda, e polo apelido, xa que polo visto, cando se converteron -máis ou menos- os xudeus ó cristianismo pra que non os expulsasen de España os chamados Reis Católicos, algúns adoptaron apelidos de árbores como é o caso de Carballo.
«Desde entón tamén eu deixei de pensar en Deus como algo moi distante e empecei a sentilo como alguén moi próximo»